Faşizmin qadın düşmənçiliyi

Faşizmin çox diqqət çəkməyən, lakin böyük əhəmiyyət daşıyan bir cəhəti daha vardır: Faşizm qadınlara qarşı düşməncəsinə bir münasibət bəsləyər və qadınları kişilərdən aşağı görər. Bu həqiqəti 20-ci əsrin faşist liderlərinin nitq və çıxışlarında görmək mümkündür. Məsələn, Mussolini 12 noyabr 1922-ci il tarixində fransız Journal qəzetinin müxbiri olan Maurike də Valeffeyə verdiyi açıqlamada qadınları açıq şəkildə alçaltmışdır: Mənim ümumi səs haqqını məhdudlaşdırma niyyətində olduğumu deyənlər var. Xeyr! Hər vətəndaş Roma Parlamenti üçün sahib olduğu səs haqqını qoruyacaq... Həmçinin sizə etiraf edim ki, qadınlara səs haqqı tanımağı düşünmürəm. Bunun bir faydası yoxdur. Qadınların dövlət işlərində işləmələri mövzusundakı qənaətim hər cür feminizmə zidd xüsusiyyətdədir. Əlbəttə ki, qadın bir kölə olmamalı, amma ona səs haqqı versəm mənə lağ edərlər. Bizim dövlətimizdə qadın hesapda olmamalıdır.

1930-cu ildə böyük iqtisadi böhranın başladığı vaxtlarda isə Mussolini qadınların işlədikləri iş yerlərindən ayrılmaları təlimatını vermişdi. Çünki qadınları "kişinin çörəyinə əl uzadan oğrular, kişi sonsuzluğunun günahkarları" olaraq görürdü. "Duçe"nin qadınlara olan dünyagörüşünü vurğulayan ən əhəmiyyətli sözlər fransız jurnalist Helene Qossetin 1932-ci ildə özüylə apardığı bir söhbətində nəzərə çarpır: Qadın boyun əyməlidir... Onun bir analiz gücü varsa da, sintez gücü yoxdur. Nə vaxtsa memarlıq əsəri ortaya qoymuşdurmu? Bir məbəddən danışmıram, qadından bir daxma qurmasını istəsəniz bunun öhdəsindən gələ bilməyəcək. Qadının, bütün sənətlərin sintezi olan arxitekturadan heç bir xəbəri yoxdur; məhz taleyi də bu nöqtədə düyünlənir. Qadınlara iş həyatında tətbiq edilən bu məhdudlaşdırma təhsil sahəsində də özünü göstərmiş və görülən bir sıra tədbirlərlə qadınların təhsil və iş həyatları məhdudlaşdırılmışdır. Məsələn, 30 yanvar 1927-ci il tarixli fərmanla qadınlara liseylərdə ədəbiyyat və fəlsəfə dərslərinin keçirilməsi qəti surətdə qadağan edilmişdir. 1928-ci ildə verilən fərmanla qadınların təhsilinə qarşı qanuni tədbirlərə müraciət edilmiş qadınların birinci dərəcəli orta təhsil müəssisələrində müdirlik vəzifəsində işləmələrinin qarşısı alınmışdır. Qız şagirdlərə orta təhsillərində və universitetlərdə iki qat ödəniş haqqı ödəmək məsuliyyəti gətirilmişdir. Mussolininin məclisə təqdim etdiyi 28 noyabr 1933-ci il tarixli qanunda, fərman mətnində isə bunlar yazılmışdır: "Dövlət qurumları işçi götürmək üçün keçiriləcək imtahanlarla əlaqədar elanlarda qadınları çöldə saxlayacaq şərtlər qoymağa ixtiyarları çatır... Dövlət vəzifələrində işləyən qadınların sayının çoxalmasına qarşı bir hədd müəyyənləşdirmək zəruridir...". 1 sentyabr 1938-ci il tarixli qanunda fərmanla, qadınların, dövlət vəzifələrindəki ümumi heyətin tərkibinin ancaq 10%-ni doldura biləcəkləri müəyyənləşdirilmişdir.

Nasist Almaniyasında isə qadınlara qarşı müəyyənləşdirilən "ikinci dərəcəli vətəndaş" statusu daha da aydın idi. Alman Milli Təhsil Nazirliyi, lisey məzunlarının 10%-indən çoxunun qız olmamasına qərar vermişdi. 1934-cü ildə, lisey məzunu hər 10 000 qızdan, yalnız 1500-ünə ali təhsil müəssisələrində oxumaq icazəsi verildi. 1929-cu ildə, 39 Nasyonel-sosialist təhsil təşkilatı vardı. Bunların yalnız ikisi qızlar üçündü. Qızlara, orta təhsilləri əsnasında latın dili dərslərinə girməyi qadağan etmək üçün də qanunlar qəbul olundu; onlar hələ liseyi bitirməmişdən əvvəl, yüksək səviyyəli məktəblərə və universitetə ​​qəbul olmalarının qarşısı alınmış olurdu... Bunlar yalnız ictimai mövqe və ya iş bölgüsüylə əlaqədar tənzimləmələr deyil, əslində nasizmin bioloji xurafatlarıyla əlaqədar tətbiqlərdi. Faşizmin Analizi kitabının yazıçısı Maria A. Makkiokkhinin şərhinə görə nasistlərin gözündə qadın bir növ heyvandı. Bu fəlsəfəyə görə qadın, fərqləri müəyyən olunmamış ibtidai bir irqdi, bioloji cəhətdən aşağı səviyyədə idi.

Qadın düşmənçiliyinin darvinist mənşəyi
Faşistlərin qadınlara olan bu alçaldıcı yanaşmalarının mənşəyi də, digər bir çox mövzuda olduğu kimi Darvinizmdir. Faşistlər Darvinin yalnız irqlər arasındakı bərabərsizlik fikrini qəbul etməklə kifayətlənməmiş, kişilərin qadınlardan üstün olduğu istiqamətindəki fikirlərini də mənimsəmişlər. Darvin Descent of Man adlı kitabında qadınların idrak etmə, tez qavrama və təqlid mövzusunda "daha aşağı irqlərin xüsusiyyətlərini daşıdıqlarını və buna görə də daha köhnə və aşağı bir mədəniyyət səviyyəsinə sahib olduqlarını" yazmışdı (62). Darvinin öz sözləri ilə təkamül, bir cinsin üzvlərinin -xüsusilə, də kişilərin- digər cinsi, öz hakimiyyətləri altına salmaq üçün mübarizə aparmaları deməkdi.

Həmçinin Darvinə görə, qadınların bəzi xüsusiyyətləri aşağı irqlərin xüsusiyyətləri olduğundan qadınlar kişilərə görə daha aşağı bir mədəniyyət səviyyəsinə sahibdilər. Darvinə görə kişilər yalnız bədən və ağıl cəhətdən qadınlardan üstün deyildilər, həmçinin seleksiya gücünü qazanmışdılar. Təkamül kişilərin əlində idi və qadınlar olduqca passiv idilər. Nəticə etibarilə qadınlar daha az inkişaf etmişdilər və daha ibtidai idilər, buna görə də qadınların ən böyük zəiflikləri olan instinktləri və hissləri xeyli güclü idi. Darvin həyatı boyu təkamül üçün əhəmiyyətli olduğuna inandığı kişi üstünlüyü fikrini davam etdirdi. Bu mövzuyla əlaqədar olaraq əmisi oğlu Frensis Qaltonun nəzəriyyələrinə də istinad edərək bunları demişdi: "...İki eşşəyin zehni bacarıqlarındakı başlıca fərq, istər dərin düşüncəni, sağlam fikri, istər xəyal kimi görünən, istərsə də yalnız hisslərdən və əllərdən istifadəni tələb edən işləri ələ alarkən kişinin qadının çata biləcəyindən daha yüksək bir səviyyəyə çatmasıdır. Şeir, şəkil, heykəl, musiqi (istər bəstə, istərsə də səsləndirmə), tarix, elm və fəlsəfədə ən məşhur kişilərin və qadınların bir çox ad ehtiva edən siyahıları çıxarılsa, bu siyahılar müqayisəyə ehtiyac buraxmaz. Bəy Qaltonun Hereditary Genius adlı əsərində çox gözəl izah etdiyi orta miqdarlardan sapma qanunundan, kişilər bir çox mövzuda qadınlardan konkret şəkildə üstündürsə, kişidəki yuvarlaq zehni gücün qadınınkından yüksək olması lazım olduğu nəticəsini də çıxara bilərik".

Darvinin bu fikirləri əslində onun qadınlara qarşı fərdi yanaşmasından da aydın olurdu. Darvin qadının nikahdakı rolunu belə təsvir edirdi: "Daimi bir dostluq (yaşlılıqda belə davam edən bir dostluq), sizinlə maraqlanacaq biri -bir itdən daha yaxşı başınızı qata biləcək- ev və evin məsuliyyətlərini üzərinə götürəcək biri...". Göründüyü kimi Darvin ailə birliyinə və qadınlara tam bir materialist gözüylə baxırdı. Bu dünyagörüşündə sevgidən, hörmətdən, bağlılıqdan, şəfqət və mərhəmətdən əsər-əlamət yox idi. Geneva Universitetində təbiət tarixi professoru olan təkamülçü və materialist Karl Voqt da qadınlara qarşı alçaldıcı fikirlər bəsləyirdi. Voqt belə yazmışdı: "İnsan dişiləri kişilərdən çox aşağı, heyvan növlərinə daha yaxındır”. Buna görə də əgər özümüzə standart bir qadın alsaydıq, daha çox meymuna bənzər xüsusiyyətlərə rast gələrdik.

Darvininin iziylə gedən bir çox təkamülçü, qadınların bioloji və zehni cəhətdən kişilərdən daha aşağı olduğunu iddia etməyi davam etdirdilər. Hətta bəzi təkamülçülər kişiləri və qadınları iki fərqli psixoloji növ kimi təsnif etmişdilər: Bu təsnifatda kişilər homo frontalis, qadınlar isə homo parietalis adlanırdı. Bir təkamülçü olan Morqan, Darvinin kişiləri, qadınların nə üçün aşkar bir şəkildə alçaq və daha aşağı təbəqədə olduqlarının səbəbləri üzərində çalışmağa həvəsləndirdiyini bildirmişdi. Parisdə Tibb Fakültəsindən təkamülçü Paul Broca isə (1824-1880) xüsusilə də kişilər və qadınlar arasındakı ağıl və beyin həcmləri ölçüləriylə maraqlanmışdı. Qadın beyninin olduqca kiçik olan həcmini, onun ağıl cəhətdən aşağı olmasıyla əlaqələndirmişdi. Darvinin yolunu gedənlərdən olan təkamülçü ictimai psixoloq Qustave Le Bon isə (1841-1931) belə yazmışdı:

Qadınların beyinləri kişilərdən çox qorillaların beyinlərinə yaxındır. Qadınların aşağı irqə sahib olduğu o qədər diqqətə çarpır ki, heç kim doğruluğu haqqında mübahisə etmir; yalnız dərəcəsi barəsində mübahisə aparmağa dəyər... Qadınlar insan təkamülünün ən aşağı formasını təmsil edirlər və yaşlılardan və mədəni kişilərdən çox uşaqlara, vəhşilərə daha yaxındırlar. Vəfasızlıqda, əsassızlıqda, düşüncə və məntiq əksikliyində və səbəb çatışmazlığında üstündürlər. Şübhəsiz ki, orta hesabla bir kişidən daha üstün olan qadınlar mövcuddur, amma bunlar anadangəlmə çirkin olan istisna şeylərdir. Məsələn, iki başlı bir qorilla kimidirlər. Nəticə etibarilə onları tamamilə diqqətdən kənarda qoya bilərik".

Faşizmin qadınlara əhəmiyyət verməməsinin və dəyərsiz görməsinin təməlində, Darvinizmin eyni istiqamətdəki uydurma elmi təlqinləri durur. Mussolininin qadınların sosial hüquqlarını əllərindən alması, Hitlerin üstün irqi çoxaltmaq üçün "çoxalma fermaları" yaradaraq, gənc qızları bu fermalarda SS zabitləriylə cinsi əlaqədə olmağa məcbur etməsi, faşistlərin qadınlara necə baxdıqlarının bir əksidir. Darvinistlər də, faşistlər də qadın düşmənidirlər. Qadınları həm aşağı və inkişaf cəhətdən geri qalmış bir növ kimi görmüş, həm alçaltmış, həm də onlara qarşı ayrı-seçkilik və zorakı üsullardan istifadə etmişdilər.

Faşistlərin bu üsulları da Quran əxlaqı ilə tamamilə ziddir. Allah Quranda qadınlara qarşı olduqca şəfqətli, hörmətlə və qoruyucu şəkildə davranılmasını əmr etmişdir. Bununla yanaşı hz. Məryəm və Fironun arvadı kimi üstün əxlaqa sahib qadınları insanlara nümunə göstərmişdir. Allah Qatında üstünlük insanların irqlərinə, cinsiyyətlərinə və ya mövqelərinə görə deyil, Allaha olan yaxınlıq və imanlarına görədir. Allah Quranın bir çox ayəsində bütün iman edənlərin, qadın-kişi ayrı-seçkiliyi aparılmadan etdikləri əməllərin əvəzini tam olaraq alacaqlarını belə xəbər vermişdir:

Bəzi cəmiyyətlərdə din əxlaqından uzaqlaşılmasıyla birlikdə bu həqiqətlər də nəzərə alınmamış və bunun əvəzinə hər cür irq və cinsiyyət ayrı-seçkiliyini qanuni hesab edən faşizm, Darvinizm kimi xurafatlar yaranmışdır.

Geri